Ultrabewerkte voedingsmiddelen begrijpen – zijn ze allemaal ongezond?

Gepubliceerd: 16-7-2025 | Auteur: Isabella Lee PhL, MSc, Global Senior Nutritional Scientist

In de wereld van voeding krijgen ultrabewerkte voedingsmiddelen (UBV’s) steeds meer aandacht. Ze staan vaak centraal in discussies over obesitas, chronische ziekten en het moderne eetpatroon. Maar wat maakt voedsel nu precies “ultrabewerkt”? En is het verband met een slechte gezondheid echt zo eenvoudig als het lijkt? Laten we het gesprek rond UBV’s onder de loep nemen, zodat jij bewuste keuzes kunt maken die passen bij jouw gezondheid én levensstijl.

Wat zijn ultrabewerkte voedingsmiddelen?

Je hebt de term ultrabewerkte voedingsmiddelen (UBV’s) vast weleens gehoord, maar wat betekent die nu precies? De term werd voor het eerst geïntroduceerd binnen het NOVA-voedingsclassificatiesysteem, dat voedingsmiddelen indeelt in vier categorieën op basis van hun bewerkingsniveau (Blomhoff et al., 2023).

Groep 1: Onbewerkte of minimaal bewerkte voedingsmiddelen, zoals vers fruit of naturel yoghurt. Deze producten hebben alleen basisbewerkingen ondergaan om ze veilig en gebruiksvriendelijk te maken. Groep 2: Bewerkte culinaire ingrediënten, zoals olie, boter, suiker en zout. Deze worden gewonnen uit natuurlijke bronnen en gebruikt om maaltijden te bereiden of op smaak te brengen. Groep 3: Bewerkte voedingsmiddelen, zoals kaas of brood, die ontstaan door het combineren van producten uit groep 1 en 2, vaak om de smaak of houdbaarheid te verbeteren. Groep 4: Ultrabewerkte voedingsmiddelen (UBV’s), zoals frisdranken, verpakte snacks en instant noedels. Deze producten zijn ontworpen voor gemak, een lange houdbaarheid en een verslavend lekkere smaak (Monteiro et al., 2018).

UBV’s zijn industrieel samengestelde producten die een hoog bewerkingsniveau hebben ondergaan. Ze bestaan meestal uit geraffineerde ingrediënten en toevoegingen, en bevatten weinig tot geen volwaardige, natuurlijke voedingsmiddelen. Vaak worden ze geassocieerd met calorierijke, nutriëntarme “junkfood” die rijk is aan toegevoegde suikers, zout en ongezonde vetten. Maar dat is niet het hele verhaal. Critici van het NOVA-systeem stellen dat het alleen kijkt hoe een voedingsmiddel wordt gemaakt, en niet wat het bevat. Daardoor kunnen ook voedzame, verrijkte producten – zoals een eiwitreep met extra vezels en vitamines – als ultrabewerkt worden bestempeld, zelfs als ze prima passen binnen een gezond en gebalanceerd eetpatroon.

Wat is het effect van ultrabewerkte voedingsmiddelen op je gezondheid?

Recent onderzoek legt een verband tussen diëten die rijk zijn aan ultrabewerkte voedingsmiddelen (UBV’s) en negatieve gezondheidseffecten, zoals gewichtstoename, type 2 diabetes, hart- en vaatziekten en zelfs depressie (Juul & Beere, 2024). Omdat UBV’s zijn ontworpen om “hypersmakelijk” te zijn, kunnen ze de natuurlijke verzadigingssignalen van ons lichaam omzeilen, wat leidt tot overeten. Sommige onderzoekers suggereren bovendien dat UBV’s invloed hebben op de darmmicrobioom (Juul & Beere, 2024).

Toch zijn niet alle onderzoekers het erover eens dat UBV’s per definitie schadelijk zijn. Volgens sommigen ligt het probleem niet zozeer in de mate van bewerking, maar in de voedingskwaliteit van veel UBV’s – denk aan veel toegevoegde suikers, verzadigde vetten, zout en weinig vezels – én in het bijbehorende eetpatroon (Temple, 2024).

Met andere woorden: niet alle UBV’s zijn gelijk. Verrijkte plantaardige dranken, volkoren crackers en eiwitshakes vallen technisch gezien onder de UBV-classificatie, maar dat maakt ze nog niet ongezond. In bepaalde situaties – bijvoorbeeld bij mensen met een drukke levensstijl of weinig tijd – kunnen dergelijke gemaksvoedingen juist een praktische bron van essentiële voedingsstoffen zijn. Wat uiteindelijk het belangrijkst is, is de totale kwaliteit van je eetpatroon – niet alleen of een product als ‘ultrabewerkt’ wordt geclassificeerd.

Hoe ga je bewust om met ultrabewerkte voedingsmiddelen?

• Lees het etiket. Let op hoge hoeveelheden toegevoegde suikers, zout (natrium) en verzadigde vetten – dit zijn belangrijke signalen van een lagere voedingskwaliteit.

• Kies bewust. Als je bewerkte producten koopt, ga dan voor varianten met een beter voedingsprofiel. Denk aan producten met veel eiwitten, vezels, onverzadigde vetten en toegevoegde vitaminen en mineralen.

• Geef prioriteit aan onbewerkte voeding. Zorg ervoor dat groenten, fruit, peulvruchten en volkoren granen de basis van je eetpatroon zijn. Dat is een eenvoudige en effectieve manier om je inname van UBV’s te verminderen.

• Laat je inspireren door het Nordic dieet. Dit traditionele eetpatroon is rijk aan groenten, bessen, volkoren granen, vis en gezonde vetten, en legt de nadruk op seizoensgebonden en minimaal bewerkte voeding.

• Wees niet bang voor gemak. Bewerkt betekent niet automatisch ongezond. Het gaat om wat erin zit en de totale kwaliteit van het product.

• Balans is alles. Je algemene eetpatroon telt zwaarder dan één enkel product of maaltijd.

Oriflame's kijk op UBV's

Bij Oriflame geloven we niet in extremen. Wij staan voor positieve voeding – de focus ligt op wat je gezondheid ondersteunt, niet alleen op wat je moet vermijden. We helpen je om bewust te leven, niet beperkend. Dat betekent: kies voor onbewerkte of minimaal bewerkte voeding waar mogelijk, maar erken ook dat goed samengestelde UBV’s – zoals supplementen, eiwitshakes en vezelrijke dranken – een waardevolle bijdrage kunnen leveren aan een gezond en gebalanceerd leefpatroon.

Een realistische benadering van ultrabewerkte voedingsmiddelen

Het gesprek rondom UBV’s is volop in ontwikkeling. De nuances binnen deze categorie verdienen meer aandacht, maar één ding is duidelijk: het verminderen van de inname van nutriëntarme, calorierijke UBV’s is een slimme keuze. Tegelijkertijd is het helemaal vermijden van UBV’s vaak niet praktisch of nodig. Een realistischere aanpak is om onbewerkte voedingsmiddelen de prioriteit te geven, en wanneer nodig te kiezen voor goed samengestelde bewerkte producten. Want duurzame, langetermijn eetgewoonten zijn uiteindelijk wat je lichaam écht voedt.

Bronnen

Blomhoff R, Andersen R, Arnesen EK, et al. Nordic Nutrition recommendations 2023. Copenhagen: Nordic Council of Ministers, 2023
Juul F, Bere E. Ultra-processed foods - a scoping review for Nordic Nutrition Recommendations 2023. Food Nutr Res. 2024 Apr 24; 68
Monteiro CA, Cannon G, Moubarac JC, et al. The UN Decade of Nutrition, the NOVA food classification and the trouble with ultra-processing. Public Health Nutr. 2018 Jan; 21(1): 5-17
Temple NJ. Making Sense of the Relationship Between Ultra-Processed Foods, Obesity, and Other Chronic Diseases. Nutrients. 2024 Nov 26; 16(23): 4039